Kıbrıs’ta adanın kuzeyiyle güneyi arasında ilk kara sınır kapılarının geçişlere açıldığı 23 Nisan 2003’ten bu yana 20 yıl geçti… Bu sürede kara sınır kapılarından neredeyse 141 milyon giriş-çıkış işlemi yapıldı.
TAK muhabirinin Polis Basın Subaylığı’ndan aldığı verilere göre, ilk yıllarda yıllık 4-6 milyon arasında değişen geçiş işlemleri, pandeminin hemen öncesinde, 2019 yılında 13 milyona kadar yükseldi.
Pandemi nedeniyle geçişlerin kısıtlandığı 2020-2021 yıllarında yeniden 3-4 milyona düşen giriş-çıkış toplamı, geçen yıl tekrar 13 milyonu gördü.
Bugün sayıları 9 olan kapılardan ilk açılan üçü olan başkent Lefkoşa’daki Ledra Palace, Beyarmudu ve Mağusa’daki İki Buçuk Mil sınır kapılarından serbest geçişler, 23 Nisan 2003’te başlamıştı.
1974’ten beri çok sınırlı geçişlerin yapılabildiği Kıbrıs’ta 20 yıl önce ilk üç kapının kimlik veya pasaport ibrazıyla geçişlere açılması, adada tarihi dönüm noktalarından biri addediliyor. Dönemin BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın adını taşıyan çözüm planlarının müzakere edildiği o dönemden tam bir yıl sonra 24 Nisan 2004’te Annan Planı iki halkın referandumuna sunulmuştu. Referandumda Kıbrıslı Türklerden yaklaşık yüzde 65 “evet” Kıbrıslı Rumlardan ise yüzde 76 “hayır” sonucu çıkmıştı.
– Son yıllarda toplam geçişlerde Kıbrıslı Rumların oranı arttı
Kıbrıs’ta kapılardan uyruklara göre geçişlerin yıllar içindeki değişimine bakıldığında, ilk yıllarda Kıbrıslı Türklerin geçiş oranının, Kıbrıslı Rumlar ve diğer ülke vatandaşlarına göre oldukça yüksek olduğu, ancak son yıllarda bunun değiştiği, Kıbrıslı Rumların geçişlerinin toplam geçişler arasında yüzde 43’lere yükseldiği görülüyor.
Son 15 yılın verilerine bakıldığında, 2008’de toplam geçişlerin yüzde 53’ünü KKTC vatandaşları, yüzde 29’unu diğer ülke vatandaşları, yüzde 19’unu ise GKRY vatandaşları yaparken; 2022 itibariyle KKTC vatandaşlarının geçişleri toplam geçişlerin yüzde 29’una düştü, GKRY vatandaşlarının toplam geçişler arasındaki yüzdesi ise yüzde 43’e yükseldi.
Bu durumda, dövizdeki yükselişle birlikte, Kıbrıslı Rumların alışveriş için Kuzey Kıbrıs’a daha sık geçmesinin etkili olduğu düşünülüyor.
Öte yandan pandemi sırasında, geçişlerin kısıtlandığı dönemde, Kıbrıslı Türklerin geçişlerinin, toplam geçişlerdeki payının oldukça yükseldiği görülüyor. Bu durum, pandemi sırasında, Kıbrıslı Türklere Güney Kıbrıs’a çalışmak için geçme izni verilmesinden kaynaklanıyor.
-Kapıların tarihçesi
KKTC‘de UBP-DP koalisyon hükümetinin iktidarda olduğu 21 Nisan 2003’te, Bakanlar Kurulu’nun olağanüstü toplantıda aldığı ve dünyada yankı yaratan üç sınır kapısının serbest geçişlere açılmasıyla ilgili kararın üzerinden 20 yıl geçti.
Bakanlar Kurulu, dönemin Başbakanı Derviş Eroğlu başkanlığındaki toplantısında, Güney Kıbrıs’a geçiş için 48 saat önceden izin alma prosedürünün kaldırılması ve 3 sınır kapısından kimlik kartı veya pasaport gösterilerek geçişlerin yapılabilmesi kararı aldığını duyurmuştu.
Aynı şekilde, Güney Kıbrıs’tan KKTC’ye gelecek kişilerin de pasaportlarını sunarak ve mühürlenmiş bir belge alarak geçişlerine imkân tanıyacak düzenlemeye gidilmişti.
Kararın gerekli düzenlemelerin ardından Ledra Palace, Beyarmudu ve İki Buçuk Mil sınır kapılarında başlayacağı açıklanmıştı.
Dönemin Turizmden Sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Serdar Denktaş, Rum tarafına geçişlerle ilgili aldıkları kararla, “mevcut siyasi pozisyonlarını terk etmediklerini” belirtmiş ve “İlişkilerin normalleştirilmesi yönünde adım atıyoruz” demişti.
Kıbrıs’ta, 1974’ten 23 Nisan 2003 öncesine kadar, Ledra Palace, Beyarmudu ve Akyar sınır kapılarından çok sınırlı olarak geçişler yapılabiliyordu.
Bakanlar Kurulu’nun 21 Nisan 2003’te aldığı karar uyarınca, başkent Lefkoşa’da Yeşil Hat üzerindeki Ledra Palace sınır kapısı 23 Nisan 2003’te karşılıklı geçişlere açıldı. Önceleri araçlı geçiş de yapılan Ledra Palace’ta, daha sonra gidilen değişiklikle halen sadece yaya geçişlerine izin veriliyor. Kapıyı araç geçişinde sadece diplomatik misyon ve BM kullanıyor. Beyarmudu’ndaki sınır kapısı da 23 Nisan 2003’te geçişlere açıldı.
Lefkoşa’daki ikinci sınır kapısı Metehan’dan (Kermiya) 10 Mayıs 2003’te; üçüncü kapı olan Lokmacı’dan ise 3 Nisan 2008’den bu yana geçişler yapılıyor.
Ledra Palace ve Beyarmudu’yla aynı günde açılması öngörülen Gazimağusa’daki Akyar (İki Buçuk Mil) kapısında ise altyapı eksikliklerinin tamamlanmasıyla üç gün gecikmeli olarak 26 Nisan 2003’ten itibaren serbest geçişler başladı.
Bostancı’daki sınır kapısı 31 Ağustos 2005’te, Yeşilırmak kapısı ise 14 Ekim 2010’da hizmete girdi.
Kıbrıs Türk tarafı Lokmacı barikatındaki duvarı 2005 yılında, üst geçidi ise 9 Ocak 2007’de kaldırırken, Rum tarafındaki duvar ise 8 Mart 2007’de yıkılmıştı.
Dönemin KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ile Rum Yönetimi lideri Dimitris Hristofyas’ın Mart 2008’de anlaşmasıyla Lokmacı kapısı 3 Nisan 2008’de yaya geçişlerine açıldı.
Başkentin iki çarşısını birbirine bağlamasıyla büyük önem taşıyan ve sadece yaya geçişlerinin yapıldığı kapının açılışı için görkemli bir tören düzenlenmişti.
Kıbrıs’taki 7’nci sınır kapısı olan Yeşilırmak, 14 Ekim 2010’da dönemin Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve Kıbrıs Rum Yönetimi Lideri Dimitris Hristofyas’ın da katıldığı törenle açıldı. Törene, Eroğlu arabayla, Hristofyas ise helikopterle geldi. Eroğlu ve Hristofyas’ın yanısıra, AB, BM, ABD yetkililerinin konuştuğu törenden sonra kurdele kesilerek açılış gerçekleşti. Liderler törenin ardından önce Yeşilırmak, ardından da Aşağı Pirgo’yu ziyaret etti.
Yeşilırmak kapısı, özellikle Aşağı Pirgo ile Lefkoşa arasındaki seyahat süresini 3 saatten 1 buçuk saate düşürmesi nedeniyle bölge halkı için önem taşıyor. Kapı açılmadan önce Aşağı Pirgo sakinleri Lefkoşa’ya gitmek için Trodos dağını aşmak zorunda kalıyordu.
Dönemin KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ve Kıbrıs Rum Yönetimi lideri Nikos Anastasiadis’in 26 Ekim 2018’deki görüşmesinde kararlaştırılarak kamuoyuna duyurulan Mağusa bölgesindeki Derinya ve Lefke’deki Aplıç kapılarının 12 Kasım 2018’de açılmasıyla adada kara sınır kapısı sayısı 9’a yükseldi.
TAK/BRT
