Çin’in en üst yasama organı Ulusal Halk Kongresi’nin (ÇHUK), 5 yıllık yeni döneminin ilk genel kurul toplantısı, bugün yapılan kapanış oturumuyla sona erdi.
Başkent Pekin’de Büyük Halk Salonu’nda gerçekleştirilen oturuma Devlet Başkanı Şi Cinping, yeni seçilen Başbakan Li Çiang, yeni seçilen Devlet Başkanı Yardımcısı Han Cıng, yeni seçilen Meclis Başkanı Cao Lıci ile ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) üst düzey isimleri katıldı.
Ülkedeki tüm eyalet ve bölgeleri, meslek gruplarını ve etnik unsurları temsil eden 3 bine yakın delege, Kongrenin 14. döneminin 1. Genel Kurulunun son oturumunda, hafta boyunca görüşülen karar tasarılarının tümünü oylayarak kabul etti.
Kongrede ülkeyi gelecek 5 yılda yönetecek devlet kademeleri için kritik seçim ve atamalar yapıldı. Devlet Başkanı, Devlet Başkanı Yardımcısı, Başbakan, Meclis Başkanı ve yüksek yargı organlarının başkanları seçildi, kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyinin ve orduyu yöneten Merkezi Askeri Komisyonun üyeleri belirlendi.
Kongrede, ÇKP’nin Ekim 2022’de düzenlediği 20. Kongresinde partinin üst yönetim kademelerine seçilen isimler, yeni konumlara karşılık gelen devlet görevlerine getirildi.
Şi, iktidarını üçüncü döneme taşıdı
ÇKP’nin 20. Kongresinde üçüncü kez parti genel sekreterliğine seçilen 69 yaşındaki Şi, 14. Ulusal Halk Kongresinin 10 Mart’ta yaptığı oylamada, oybirliği ile yeniden devlet başkanlığına seçildi.
Daha önce 2013 ve 2018’de iki kez devlet başkanı seçilen, 10 yıldır görevde olan Şi, 5 yıllığına yeniden seçilerek, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet başkanlığını iki dönemden fazla sürdüren ilk lider oldu.
Şi’nin devlet başkanlığını üçüncü dönemde sürdüreceğinin işareti, Çin Anayasası’nda 2018’de yapılan değişiklikle verilmişti. Değişiklikle devlet başkanının görev süresini iki dönemle sınırlayan kural kaldırılmış, böylece Şi’nin üçüncü döneminin önü açılmıştı.
Şi’den önceki iki lider, Ciang Zımin ve Hu Cintao, 1993-2003 ve 2003-2013 yıllarında ikişer dönem devlet başkanlığı yaptıktan sonra devlet ve parti görevlerinden ayrılmıştı.
Şi’nin yakın dönemdeki teamüllerden farklı olarak iktidarını üçüncü döneme taşıması, Çin liderinin “tek adam” konumunu pekiştirdiğinin işareti olarak görüldü.
Kongre’de Şi, ayrıca orduyu yöneten Merkezi Askeri Komisyonun Başkanlığına da yeniden seçildi. Tek parti iktidarının olduğu, parti ve devlet yönetiminin iç içe geçtiği Çin’de ÇKP Genel Sekteri, aynı zamanda Devlet Başkanı ve Merkezi Askeri Komisyon Başkanı olarak partinin, devletin ve ordunun kontrolünü elinde tutuyor.
Yeni Başbakan Li Çiang oldu
Kongrede devlet protokolündeki iki numaralı konum olan başbakanlığa ÇKP Daimi Komitesi üyesi, eski Şanghay Parti Sekreteri Li Çiang seçildi.
Devlet Başkanı Şi’nin başbakanlığa aday gösterdiği 63 yaşındaki Li, 11 Mart’ta yapılan, tek aday olduğu oylamada, 3 aleyhte ve 8 çekimser oya karşı 2 bin 936 delegenin oyunu alarak başbakan oldu.
Çin Anayasası’nda başbakanın görev süresi iki dönemle sınırlandırıldığından, 2013-2018 ve 2018-2023 yıllarında 10 yıl süreyle iki dönem başbakanlık yapan Li Kıçiang görevi halefine devretti.
Eski Başbakan Li, ÇKP’nin Ekim 2022’de yapılan 20. Ulusal Kongresinde partinin en üst yönetim organı olan 7 kişilik Daimi Komiteden ayrılmıştı.
Yeni Başbakan Li ise ÇKP Kongresinde ilk kez Daimi Komiteye seçilerek parti protokolünde Genel Sekreter Şi’nin ardından 2. sıraya yükselmişti. Li’nin partideki konumunun devlet protokolündeki karşılığı olan başbakanlığa atanması bekleniyordu.
Devlet başkanı yardımcılığına Han Cıng seçildi
Kongre, 10 Mart’ta yaptığı oylamada, devlet başkanı yardımcılığına Başbakan Birinci Yardımcısı Han Cıng’ı oy birliğiyle seçti.
Han, ÇKP Kongresinde partinin en üst karar organı Daimi Komitedeki koltuğunu kaybetmiş olmasına rağmen Kongre’de Daimi Komiteden ayrılan üyeler arasında, Ulusal Halk Kongresine temsilci seçilen tek isim olması nedeniyle devlet başkan yardımcılığının en güçlü adayı olarak görülüyordu.
ÇKP Kongresinde parti görevlerinden ayrılan eski Devlet Başkanı Yardımcısı Vang Çişan’ın yerine gelen 68 yaşındaki Han, gelecek 5 yılda görevi sürdürecek.
Daha önce devlet protokolünde önemli yeri olan, geleceğin lideri görülen isimlerin seçildiği devlet başkanı yardımcılığı, Şi’nin kendinden sonraki olası lider adaylarına işaret etmekten kaçınan tutumu nedeniyle geri plana itilmişti.
Devlet başkanı yardımcısının ülke yönetimindeki ağırlığı sınırlı olmakla birlikte uluslararası ilişkilerde ülkeyi temsil işlevi nedeniyle hala önemli bir rol olarak görülüyor.
Meclis başkanlığına Cao Lıci seçildi
Kongrenin 10 Mart’taki oylamasında, Meclis başkanlığına ÇKP’nin üst düzey isimlerinden, Daimi Komite üyesi Cao Lıci, oy birliğiyle seçildi.
ÇKP’de 2017-2022 yıllarında Merkezi Disiplin İnceleme Komitesi Sekreteri olarak yolsuzlukla mücadele soruşturmalarına öncülük eden Cao, ÇKP Kongresinde partinin en üst karar organı olan 7 kişilik Daimi Komite’deki yerini koruyan isimlerden biri olmuştu.
Cao, ÇKP Kongresinin ardından parti protokolünde 3. sıraya yükselirken devlet protokolündeki üç numaralı konum olan yasama meclisi başkanlığının en güçlü adayı haline gelmişti.
ÇKP Kongresinde Daimi Komiteden ve parti görevlerinden ayrılan ÇHUK Başkanı Li Canşu’nun yerine seçilen 66 yaşındaki Cao, 5 yıllığına bu görevi sürdürecek.
Öte yandan genel kurulu ÇHUK ile aynı günlerde yapan, ülkenin en üst danışma organı niteliğindeki Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (ÇHSDK) da kendi meclis başkanlığına, ÇKP Daimi Komitesi üyesi Vang Huning’i seçti.
Devlet Konseyi
Kongrede, kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyinin üyeleri de belirlendi. Başbakan seçilen Li, başbakan yardımcıları, devlet bakanları, bakanlar, komisyon ve bağlı organların başkanlarından oluşan kabine listesini 12 Mart’ta Meclise sundu.
ÇKP Kongresinde Daimi Komiteye seçilen Ding Şüeşiang, Başbakan Birinci Yardımcısı olurken, partinin en yüksek karar organı, 25 kişilik Siyasi Büro’ya seçilen üyelerden Hı Lifıng, Cang Guoçing ve Liu Guocong, diğer başbakan yardımcılıklarına getirildi.
Vu Cınglong Devlet Konseyi Genel Sekreterliğine seçilirken, Devlet Güvenliği Bakanı Şın Yiçin, Kamu Güvenliği Bakanı Vang Şiaohong, Dışişleri Bakanı Çin Gang ve Savunma Bakanlığına getirilen Li Şangfu, “devlet bakanı” statüsündeki konsey üyeliklerine atandı.
Başbakan, başbakan yardımcıları ve devlet bakanların belirlenmesiyle, tüm kabine adına karar almaya yetkili sayılan 10 kişilik Devlet Konseyi Daimi Komitesi şekillendi.
Ayrıca, bakanlıklara, bakanlık düzeyindeki komisyonlara, Merkez Bankası Başkanlığına ve Ulusal Saymanlık Ofisi Başdenetçiliğine atamalar yapıldı.
Kabinede maliye, ticaret, sanayi, tarım, eğitim ve teknoloji bakanları ile Merkez Bankası Başkanı yerini korurken, daha önce güvenlikten sorumlu kilit bakanlıklara getirilen Şi’ye yakın isimler asaleten atandı.
Yüksek yargı ve askeri idare
Kongrede ayrıca yüksek yargı organlarının başkanları ile orduyu yöneten Merkezi Askeri Komisyonun başkan yardımcıları ve üyeleri belirlendi.
11 Mart’taki oturumda Yüksek Halk Mahkemesi Başkanlığına Cang Cün, Yüksek Halk Savcılığı Başsavcılığına Ying Yong ve Ulusal Denetleme Komisyonu Başkanlığına Liu Cinguo seçildi.
Aynı oturumda, Merkezi Askeri Komisyonun başkan yardımcılıklarına Çin Halk Kurtuluş Ordusundan General Cang Youşia ve General Hı Veydong, üyeliklerine ise Genaral Li Şangfu, General Liu Cınli, Amiral Miao Hua ve General Cang Şıngmin getirildi.
Devlet Konseyi reform planı kabul edildi
Kongrede ayrıca Devlet Konseyinin yapısında değişiklik öngören kurumsal reform planı kabul edildi. Reformla finans sektöründe menkul kıymetler dışındaki tüm bankacılık ve sigortacılık varlıklarını denetleyecek bir komisyon oluşturulurken Komünist Partiye bağlı yeni bir bilim ve teknoloji komitesi kurulması ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yeniden yapılandırılarak bazı yetkilerin diğer bakanlıklara dağıtılması kararlaştırıldı.
Öte yandan Yasama Kanunu’nda değişiklik öngören karar tasarısı da onaylandı. Değişiklikle, Meclise sunulan yasaların Anayasa’ya uygunluğunun denetlenmesi için yeni bir gözden geçirme prosedürü getirilirken, ÇHUK Daimi Komitesine acil nitelikteki yasaları tek oturumda görüşüp kabul etme yetkisi verildi.
Delegeler ayrıca, merkezi hükümetin çalışma raporu ile ÇUHK Daimi Komitesi, Yüksek Halk Mahkemesi ve Yüksek Halk Savcılığının çalışma raporlarını onayladı.
Merkezi Hükümet 2022 Bütçesi ve 2023 Bütçe Taslağı, Yerel Yönetimler 2022 Bütçesi ve 2023 Bütçe Taslağı ile Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma 2022 Planı ve 2023 Plan Taslağı da Kongre tarafından kabul edildi.
Partinin kararları belirleyici
Çin’in parlamentosu olarak bilinen Ulusal Halk Kongresi, eyaletler, özerk bölgeler, özel idare bölgeleri ve merkeze bağlı yönetilen şehirlerin Yerel Halk Kongrelerinin seçtiği temsilciler ile meslek grupları, etnik topluluklar ve Çin Halk Kurutuluş Ordusundan temsilcilerden oluşuyor.
Mevcut halinde 2 bin 980 üyeden oluşan yasama meclisi, 5 yıllığına seçiliyor ve yılda bir kez genel kurul toplantısı yapıyor. Bu toplantılar dışında meclis, yasama yetkisini, kendi içinden seçtiği 175 üyeli ÇUHK Daimi Komitesi aracılığıyla kullanıyor.
Her ne kadar şeklen seçim usulüne göre oluşan ve karar alan bir yasama organı görünümünde olsa da parti ile devlet yönetiminin iç içe geçtiği Çin siyasal sisteminde ÇUHK’un işlevi, ÇKP Merkez Komitesi tarafından belirlenen yasama gündeminin uygulanması, seçim ve atamaların yapılmasının ötesine geçmiyor.
AA/BRT
