200 yılı aşkın süren monarşi rejiminin ardından 2008 yılında Cumhuriyetin kabul edildiği Nepal, 11’inci hükümetini seçmek için yarın sandığa gidiyor.
Başbakan Sher Bahadur Deuba’nın partisi Nepal Kongresi (NC) öncülüğündeki koalisyonun, muhalefetteki Khadga Prasad Sharma Oli liderliğindeki Nepal Birleşik Marksist Leninist Komünist Partisi (CPN-UML) ittifakına karşı yarışacağı seçimlerde, 275 üyeli Temsilciler Meclisinin yanı sıra il genel meclisleri için 550 üye belirlenecek.
20 Kasım Pazar günü 40’tan fazla partinin yarışacağı seçimlerde yaklaşık 18 milyon seçmen oy kullanacak.
Nepal’de Temsilciler Meclisi için adayların 165’i, il genel meclisleri için adayların 330’u oy çokluğu ile seçilirken geri kalan adaylar nispi temsil sistemi ile belirleniyor. Parti ittifaklarının parlamentoda bir koltuk elde etmesi için yüzde 3’lük seçim barajını aşmaları gerekiyor.
– Hindu milliyetçisi partiler ile komünist partiler ittifak halinde
30 milyon nüfusa sahip Nepal’deki seçimler, farklı ideolojilerden partileri bir araya getirmesi açışından dikkati çekiyor.
İktidardaki Hindu milliyetçisi NC, Prachanda lakaplı Pushpa Kamal Dahal’ın Nepal Maocu Merkez Komünist Partisi (CPN-MC) ile seçime giderken, UML de ideolojik olarak ayrı kulvarlarda olduğu Hindu milliyetçisi ve monarşi yanlısı Janata Samajbadi Partisi (JSP) ile yan yana duruyor.
Farklı siyasi çizgilere sahip partilerin oluşturduğu ittifaklar ise aday çıkarmakta zorlanıyor.
Hindu milliyetçisi partilerin, seçmen tabanından yeterli desteği göremeyeceği için aday listelerinde komünist isimleri öne çıkarmak istemediği gözlemleniyor.
Ayrıca, farklı siyasi kanatlardan partilerin seçimi kazanmak için kurduğu ittifakların, sonrasında ne kadar sürdürülebileceği de merak konusu.
Ülkenin iki büyük komünist partisi CPN-UML ile CPN-MC ilk kez 2017’deki seçimlerde ittifak kurmuş ve iktidardaki NC’den yüzde 10 daha fazla oy almıştı.
Ancak Maocu lider Prachanda, 20 Kasım’da yapılacak seçimlerde UML’ye karşı NC ile ittifak yapmayı tercih etti.
– Seçmenler yorgun
2008 yılında Cumhuriyetin kabul edilmesinden bu yana Nepal’de hiçbir parti 5 yıllık hükümet süresini dolduramazken, son 14 yılda 10 hükümet kuruldu.
Sık sık kurulan ve bozulan ittifaklar nedeniyle ülkedeki siyasi sisteme güvenini yitiren Nepalliler, son yıllarda seçimlere katılım gösterme konusunda isteksiz.
2017 yılında yerel seçimlere katılım oranı yaklaşık yüzde 75 olurken, 2022’de bu oran yüzde 64’lere geriledi.
Ülkede NC ve CPN-UML ve CPN-MC olmak üzere farklı koalisyonlar ile iktidara gelen 3 ana parti bulunuyor.
Başbakan Sher Bahadur Deuba, CPN-MC ittifakı ile 6’ıncı kez iktidara gelmeyi hedefliyor.
– Çin ile Hindistan arasında sallanan Nepal
Çin ve Hindistan sınırı boyunca uzanan Nepal, yalnızca coğrafi olarak değil siyasi olarak da iki gücün arasında kalıyor.
Önde gelen bölgesel güçler Çin ve Hindistan, kendileri ile iş birliği içinde çalışacak bir Nepal hükümetine destek vererek, bölgesel ekonomik yatırımlarını daha hızlı ve kolay şekilde gerçekleştirmenin yollarını arıyor.
Solcu hareketin rejim değişikliğine ittiği Nepal ile “ideolojik ortak tabanda” buluşan Çin’in, UML’yi destekleyerek iktidara Pekin yönetimine yakın isimlerin gelmesini istediği belirtiliyor.
Seçim sonuçları, Çin’in Nepal’de ne ölçüde etkin olduğunu göstermesi açısından da önem arz ediyor.
Seçimler, 2017 yılında UML lideri eski Başbakan Pushpa Kamal Dahal döneminde Çin ile imzalanan Kuşak ve Yol İnisiyatifinin geleceği konusunda da belirleyici olacak.
Çin’in Nepal’de Himalayalar üzerinden Lhasa şehrini Katmandu’ya bağlayan demir yolu ağı projesinin yanı sıra ulaşım sektörüne yönelik çok sayıda yatırımı bulunuyor.
Buna karşılık, Hindistan da nüfusun yüzde 80’inin Hindu olduğu Nepal’de iktidardaki milliyetçi NC’yi destekliyor.
NC iktidarında, Nepal’de enerji sektörlerine yatırım yapan Hint şirketlerin sayısı arttı.
Ayrıca Hindistan’ın Bihar eyaletindeki Jaynagar’dan Nepal’in Janakpur kentindeki Kurtha’ya uzanan tren hattı da NC iktidarında faaliyete girdi.
– 239 yıllık monarşi 2008’de son bulmuştu
Nepal’de Kral Gyanendra, demokrasi yanlısı gösteriler üzerine 2008’de 239 yıllık monarşiye son vermişti ve ülkede Cumhuriyet rejimi kabul edilmişti.
2008’de iş başına gelen parlamento, yeni anayasayı hazırlayamayınca 2013’te yeni bir parlamento oluşturulmuştu.
Nepal’de protestolara rağmen Eylül 2015’te kabul edilen yeni anayasa, yaklaşık 7 yıl geçici anayasayla yönetilen Nepal’i 7 federal eyalete ayırmıştı.
Buna karşı çıkan bazı etnik gruplar, eyaletlerin anayasada belirlenen yapısını ve sınırlarını protesto etmek için gösteriler düzenlemişti.
Yeni anayasadaki “laik devlet” ifadesine de karşı çıkan protestocular, anayasayı bu haliyle kabul etmeyeceklerini, 2008’de laik olduğu ilan edilen Nepal’in aslında bir “Hindu” devleti olduğunu ve bunun da yeni anayasada yer alması gerektiğini ileri sürüyordu.