Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in talimatıyla Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın üzerinden 4 ay geçerken, savaştan dolayı ortaya çıkan tahıl krizinin çözümünde “kırmızı hat diplomasisi” ile Türkiye’nin girişiminden olumlu sinyaller gelmeye başladı.
Putin, 24 Şubat’ta sabah erken saatlerde televizyondan halka hitap ederek “Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurdu. Böylece 120 gün önce Rusya’nın Ukrayna ile savaşı başladı.
Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev yönetiminin kontrolündeki bölgelere, aynı anda Ukrayna’nın kuzey bölgelerine girdi.
Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine doğru asker çıkaran Rus ordusu, Kiev yakınlarına havadan ve karadan asker sevk etti ve başkenti kuşatma altına aldı.
Bir ay geçtikten sonra Kiev’den ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi. Böylece Ukrayna birlikleri, buralarda kontrolü yeniden sağladı. Başkent Kiev’de hayat normale dönmeye başladı.
Rus ordusu, Ukrayna’daki stratejik bölgelerdeki hedeflere yönelik sık sık uzun menzilli yüksek hassasiyetli silahları kullanmayı sürdürüyor. ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna’ya silah desteğini artırmalarının ardından Rus ordusu, uzun menzilli füzelerle sahadaki bu silahları ve depoları hedef almaya devam ediyor.
Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna’ya silah sevkiyatı yapan NATO ülkelerine ait nakliye araçlarının, Rus ordusunun meşru hedefi olduğunu duyurmuştu.
Rus ordusu askeri altyapı tesislerini hedef aldığını bildirirken Ukrayna, bu saldırılarda sivillerin hayatını kaybettiğini ve yaralandığını belirtiyor.
Savaşın ilk günlerinde Azak Denizi’ne kıyısı olan stratejik şehirleri ele geçirmek için yoğunlaşan Ruslar Mariupol’ü de alarak, Ukrayna’nın Azak Denizi ile olan bağlantısını tamamen kesti.
– Harkiv’de Ukrayna kontrolü sürüyor
Harkiv bölgesinde Ukrayna ve Rus birlikleri arasındaki çatışmalar halen sürüyor. Ukraynalı yetkililer, bu bölgedeki bazı yerleşim birimlerinin kontrolünü yeniden sağladıklarını açıkladı. Harkiv şehri ise Kiev yönetiminin kontrolünden çıkmadı. Ukrayna ordusu Harkiv bölgesinde direnişini güçlü şekilde sürdürüyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, askerlere ve şehir halkına moral vermek için Harkiv’i ziyaret etti. Zelenskiy, ayrıca Donetsk ve Luhansk bölgelerinin Kiev yönetiminin kontrolü altındaki kısımlarındaki cephelere de gitti ve askerlerle bir araya geldi.
Ukrayna’nın 1000’den fazla yerleşim yerinin kurtarıldığını belirten Zelenskiy, Ukrayna’nın sivil bölgelerine günde 10 ila 15 roketin isabet ettiğini aktardı.
Ruslar Ukrayna’nın güneyinden de ilerlemek istiyor
Rus ordusu, Ukrayna’nın Karadeniz ile de bağlantısını kesmek için güney bölgesinden, kıyı şeridinden ilerleyişini sürdürmeye çalışıyor.
Mariupol’den sonra Mıkolayiv bölgesi ve Odessa bölgesine odaklanan Ruslar, özellikle Karadeniz’de Ukrayna açısından stratejik öneme sahip Yılan Adası’ndaki hakimiyetini Ukrayna ordusunun yoğun mukavemetine rağmen korumaya devam ediyor.
Kiev, Yılan Adası’nı Rus askerlerinden almak için 20 Haziran’da yeniden bir operasyon düzenledi. Operasyondan istediği sonucu alamayan Ukrayna ordusu, Ada’ya çıkarma yapamadı.
Ertesi günü Ukrayna birlikleri Karadeniz’in kuzeybatı kesimindeki Kırım-1 ve BK-1 Rus doğal gaz üretim platformlarına saldırdı. Saldırıda platformlardan birinde yangın çıktı.
Savaş Ukrayna’nın doğusunda yoğunlaşıyor
Nisanda Ukrayna’nın doğusuna kayan savaş, etkisini burada yoğun şekilde devam ettiriyor. Rus ordusunun açıklamasına göre, sözde Luhansk Halk Cumhuriyeti topraklarının yüzde 97’si Rus güçlerin eline geçti.
Özellikle stratejik açıdan öneme sahip ve “şehir savaşı”nın yapıldığı Severodonetsk’te son günlerde Ukrayna askerlerinin direnişi dikkati çekiyor.
Rus güçler Severodonetsk’in tamamını ele geçirdiğini belirtse de özellikle şehirdeki azot fabrikasında kontrol Ukrayna güçlerinin elinde bulunuyor. Rus tarafı, bu bölgeden koridor açtığını açıkladı ancak Ukrayna güçlerinin koridorun kullanılmasına izin vermediğini bildirdi.
Rus birlikleri bu şehri alması halinde batıya doğru Donbas idari sınırlarının tamamına ulaşmanın önündeki önemli engellerden birini kaldırmış olacak.
Buna rağmen Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın doğusundan ilerleyişini artırdı ve bazı yerleşim birimleri Rusların eline geçti.
Rus yetkililere göre, Donets Nehri’nin sol kıyısı boyunca Krasnıy Limanı ve Svyatogorsk şehirleri dahil sözde Donetsk Halk Cumhuriyeti ile Luhansk Halk Cumhuriyeti topraklarının önemli bir kısmı ele geçirildi.
“Özel operasyonun esas amacı olan Donbas’ı özgürleştirmek” hedefiyle güçlerini Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Luhansk bölgesine yoğunlaştırdığını duyuran Rus ordusunun son günlerde hızlı ilerlediğine yönelik açıklama yapılmıyor. Ancak Rus ordusunun belirli noktaları yoğun bombardıman altına alması dikkati çekiyor.
Ukrayna güçlerinin de Donetsk’e saldırıları devam ediyor
Ukrayna güçleri de sözde ayrılıkçıların kontrolü altındaki Donetsk ve Luhansk bölgelerine saldırılar düzenlemeye devam etti. Bazı okul ve yerleşim birimlerine roket isabet etmesi sonucu sivil kayıplarla birlikte altyapı da zarar gördü.
Bu saldırılarda, savaşın başlamasından bu yana sadece Donbas bölgesinde sivillerden 190 kişinin hayatını kaybettiği, 900 kişinin de yaralandığı belirtiliyor.
Savaşta ölü sayısıyla ilgili net açıklama halen yok
Ancak Ukrayna genelinde savaştaki sivil kayıplara ilişkin ne Ukrayna ne de Rus tarafı net rakam açıklamadı.
Savaşın ilk ayında kendi askerlerinden 1351’inin öldüğünü, 3 bin 825’inin yaralandığını bildiren Rusya Savunma Bakanlığı yetkilileri, bu konuda hala yeni bir bilgi açıklamadı.
Rus yetkililer, Ukrayna ordusunun da savaş boyunca 23 bin 367 askerini kaybettiğini öne sürdü. Ukrayna da bugüne kadar 34 binin üzerinde Rus askerinin öldüğünü iddia etti.
BM’ye göre 24 Şubat-21 Haziran arasında Ukrayna’dan iltica edenlerin sayısı 7 milyon 917 bin 190’a ulaştı. Avrupa ülkeleri arasında Polonya, Ukrayna’dan 4 milyon mülteci ile Avrupa ülkeleri arasında en yüksek Ukraynalıyı barındıran ülke oldu.
Ateşkes müzakereleri ile ilgili gelişme yok
Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3’ü Belarus’ta, 1’i Türkiye’de olmak üzere 4 defa yüz yüze müzakere yaptı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk girişimlerinin neticesi olarak 29 Mart’ta İstanbul’da yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etti.
Ukrayna tarafı, Ukrayna’daki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu. Mayıs ayından bu yana her iki taraf da müzakereler konusunda birbirini suçladı. Müzakerelerin yeniden başlayacağına dair bugüne kadar herhangi bir gelişme meydana gelmedi.
Dünyada gıda tedarik krizi sorunu için çözüm arayışı
Küresel buğday ihracatında yaklaşık yüzde 30 paya sahip Rusya ve Ukrayna’nın savaş halinde olması dünyada gıda tedarik problemini ortaya çıkardı. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Ukrayna’da limanların açılmaması halinde “kıtlık ve zorunlu kitlesel göç” yaşanabileceği uyarısı yaptı.
Savaş nedeniyle Ukrayna limanlarında 70’in üzerinde gemi ve içinde ihraç edilmeyi bekleyen 20 milyon tonun üzerindeki tahılın ihracatı yapılamadı. Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle Rus tahıllarının da sevkiyatı hala gerçekleşemiyor.
Batı, Rusya’nın gıda konusunu silah olarak kullandığı suçlamasında bulundu. Ukrayna ise Rus birliklerinin gemileri limanlardan çıkarmadığını iddia etti. Bu iddiaları reddeden Rusya ise Ukrayna askerleri tarafından limanlara döşenen mayınların temizlenmesi, tahıl taşıyan Rus gemilerinin yaptırımlara tabi tutulmadan limanlara girmesi halinde sorunun çözüleceğini bildirdi.
Dünya gıda krizinde Türkiye’nin “kırmızı hat diplomasisi” çalışıyor
Tıkanan sorunun çözümü için devreye giren Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya, Ukrayna ve BM’nin iştirakiyle oluşturulacak Kontrol Merkezi’ne katılmaya ve merkeze İstanbul’da ev sahipliği yapmaya hazır olduklarını duyurdu.
Dünya gıda krizinin önlenmesi noktasında çok önemli bir görev üstlenecek Türkiye, çözüm için yürüttüğü yoğun diplomasi sonucu BM çatısı altında bir yol haritası hazırlanmasını sağladı.
8 Haziran’da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile Türkiye’de görüştü. Çavuşoğlu, buğday koridoru için BM, Rusya, Ukrayna ve Türkiye arasında oluşturulabilecek bir mekanizmayı uygulanabilir bir plan olarak gördüklerini açıkladı.
Lavrov da Ukrayna’nın limanları mayınlardan temizlerse, gemilerin oradan serbest çıkmasıyla ilgili adımları atacaklarını ifade etti.
Türkiye, gıda krizinin çözümünde “kırmızı hat diplomasisi” başlattı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın öncülüğüyle oluşturulan hatta, sorunu çözüme ulaştırmak üzere Türkiye, Rusya ve Ukrayna savunma bakanlıklarından general rütbesinde birer personel görevlendirildi.
Bu çalışmanın sonucu olarak 21 Haziran’da Türk ve Rus askeri heyetleri arasında Moskova’da bir toplantı yapıldı. Yapıcı ve oldukça olumlu havada geçtiği bildirilen toplantıda, “Sorunun çözümü için Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM heyetlerinin görüşmesi anlayışı”nın oluştuğu öğrenildi.
Bu kapsamda Ukrayna ve BM tarafı ile görüşmelerin ardından gelecek haftalarda Türkiye’de dörtlü olarak bir araya gelinmesinin beklendiği belirtildi. Tüm tarafların bir araya gelerek yol haritasının detaylarını ele alması bekleniyor.
Ukrayna’ya silah sevkiyatı
Ukrayna, NATO’dan savaşı sona erdirmek ve Rusya’yı Ukrayna’dan çıkarmak için 155 mm kalibreli 1000 obüs, 500 tank, 300 çoklu fırlatma roket sistemi, 2 bin zırhlı araç ve 1000 insansız hava aracı istedi.
Rusya’ya ulaşacak kadar uzun menzile sahip bir füze sistemini Ukrayna’ya gönderme kararı alan ABD Başkanı Joe Biden, Ukrayna’ya yönelik 700 milyon dolarlık yeni bir askeri yardım paketi açıkladı ve bu paket kapsamında Ukrayna’ya “Yüksek Performanslı Topçu Roketi Sistemi (HIMARS)” ismi verilen füze sistemini göndereceği belirtti.
Geçen hafta, Biden Ukrayna’ya 1 milyar dolarlık yeni güvenlik yardımında bulunacaklarını duyurdu. Pakette güdümlü çok namlulu roketatar mühimmatı, obüs topları, Harpoon kıyı savunma sistemleri ve diğer destek ekipmanları yer alacak.
Almanya da Ukrayna’ya en modern hava savunma sistemi “Iris-T” sağlayacak. İngiltere Ukrayna’nın elindekilerden daha fazla menzili olan hassas güdümlü roket ve onları atacak M270 Çoklu Fırlatma Roket Sistemleri gönderecek.
Putin, ABD’nin Kiev’e çoklu fırlatma sistemleri tedarik amacının, Ukrayna’da silahlı çatışmaları uzatmak olduğunu belirtti.
Rusya’ya karşı yaptırım kararları
Avrupa Birliği (AB) 3 Haziran’da Rusya’nın Ukrayna’da savaşı sürdürmesine karşılık yaptırım listesini genişletti. Yaptırım listesine Rusya Silahlı Kuvvetleri ve hükümetini doğrudan ve dolayı olarak destekleyen 65 kişi ve 18 kuruluş daha alındı. Böylece toplamda AB, 1158 kişi ve 98 kuruluşa yaptırım uygulamış oldu.
16 Haziran’da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Werner Iohannis, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve İtalya Başbakanı Mario Draghi Kiev’i ziyaret etti.
AB’ye adaylık süreci
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB’ye üyelik başvurusu yapan Ukrayna’ya “aday ülke” statüsü verilmesi yönünde görüş bildirdi.
AB Komisyonunun görüşü, AB Liderler Zirvesi’nde üye ülkelerin onayına sunulacak. Aday ülke statüsünün verilmesi için üye ülkelerin tamamının onay vermesi gerekecek. Ukrayna AB’ye adaylık başvurusunu 28 Şubat 2022’de yapmıştı.
Zelenskiy, ülkesinin AB üyelik yolunun Rusya ile savaştaki zaferi yakınlaştıracağını söyledi. Putin ise AB’nin askeri bir örgüt olmadığını hatırlatarak, Ukrayna’nın AB üyeliğine karşı olmadıklarını ifade etti.
