Makine Mühendisleri Odası (MMO), Başbakan Faiz Sucuoğlu’na Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’yla (Kıb-Tek) ile ilgili önerilerde bulundu
Oda Başkanı Ayer Yarkıner tarafından yapılan “Kıb-Tek Krizine Neden Olan Karadeliklerden Kurtulma ve Yeni Karadelikler Yaratmama Çareleri” başlıklı MMO açıklamasında, yapılacak ilk işin ihtiyaç duyulan mesleki bilgiye ve gelişime sahip olmayan kişilerin Kıb-Tek Yönetim Kuruluna atamalarının durdurulması ve mevcut Yönetim Kurulu’nun görevine son verilmesi olduğu belirtildi.
Açıklamada, AKSA anlaşmasının; serbest rekabeti engellemek için/geçerli neden olmadan/AKSA’ya avantaj sağlamak için yazılmış bir sözleşme olduğu iddia edilerek, “ Söz konusu sözleşmenin hukukçular tarafından da acilen incelenerek; AKSA’ya ödenen yakıt ve kira bedellerinde mesnetsiz olan ödemelerin durdurulması ve geriye yönelik yapılan ödemelerin talep edilmesi hususu sağlanmalıdır. Sözleşme ekonomi, mühendislik ve hukuk esaslarında incelenerek kira ve yakıt ödemelerine ait karadelikler tıkanmalıdır. Bu yapılmadığı müddetçe kurum zarar etmeye devam edecek” denildi.
MMO açıklamasında, bakım ve onarım faaliyetleri ile ilgili olarak da, söz konusu faaliyetlerin, Kıb-Tek organik yapısı içerisinde planlanıp şeffaf ihale sürecinde, rekabeti oluşturan koşullarda yapılmadığı, bakım onarımlar için, nerede ise makinaların değerine eşit bedeller ödendiği öne sürüldü.
Bakım onarım faaliyetleriyle ilgili hazırlanan sözleşmelerin Kıb-Tek yararına olmadığı ileri sürülerek, mesnetsiz ve zararlı uygulamaların hemen durdurulması gerektiği ifade edildi.
Kıb-Tek krizine neden olan tüm faaliyetlerin Bakanlar Kurulu kararlarına istinaden yapıldığı savunulan açıklamada, ortaya çıkan tüm zararlar ile ilgili yapılacak teknik denetim sonrasında yasal işlemlere gidilmesi gerektiği ifade edildi.
Açıklamada, AKSA sözleşmesinin Bakanlar Kurulu kararı ile yapıldığı ve 60 – 70 milyon USD’lik yatırımın karşılığında AKSA’ya muhtemelen 400 milyon USD kadar kira bedeli ödeneceği bu kira bedelinin yap işlet devret için dahi kabul edilebilir bir bedel olmadığı vurgulandı.
Bakanlar Kurulu kararı ile evsafına uygun olmayan yakıt tedariki yapıldığı ve “geçerli neden olmadan” makinaların hasara uğratıldığı hasara üğrayan makinaların onarımı için Temmuz 2021’de alınan Bakanlar Kurulu kararına istinaden ihalesiz bakım sözleşmeleri yapıldığı, bu sözleşmelerin Bakanlar Kurulu’nda belirtildiği gibi makinaların üreticisi firmasında yapılmadığı ifade edildi
Kıb-Tek envanter yönetimi ve mali sorumlulukların belirlenmediği belirtilen açıklamada, 2 adet 2×25 MW’lık motorin yakıtlı santrallerin kiralanması konusunda da, santrallerin yaşlı olduğu, yardımcı tesislerin kurulumu, sisteme entegrasyonu için gerekli bağlantı ve donanımları, bakım onarım planlarının ve maliyetlerinin belirsizliği, yakıt cinsinin rekabetçi olmadığı hususları dikkate alınarak 2 santralin kiralanmasının iptal edilmesi gerektiği kaydedildi.
Hidrojen yakıtlı santraller ile ilgili görüşmeler yapıldığı duyumları alındığına dikkat çekilrek, “Sürdürülebilir ve en rekabetçi, dışa asgari seviyede bağımlı olunacak sistemlerin kurulumu prensip olarak kabul edilmeli ve geliştirilecek senaryolarda bu prensip korunmalıdır.” denildi.
MMO açıklamasında, enerji ihtiyacı karşılanma planlamaları yapılırken doğal gaz ve fuel oilin ayni nesil fosil yakıtlar olduğunun gözden kaçırılmaması gerektiği ifade edilrek, mevcut kurulu tesislerin hiçbirinin doğal gaza dönüştürülmesinin ekonomik olmadığı vurgulandı.
Enerji ihtiyacının karşılanması için; fosil yakıtlı tekliflerde mutlaka: yap-işlet-sök ve götür prensibinde anlaşma yapılması gerektiğine işaret edilerek, “Kira bedelleri hesaplanırken 2009 yılındaki hataya düşülmemeli, şeffaf olunmalıdır. Yakıt bedelleri hesaplanırken en az 15 yıllık sürede değişmeyecek yakıt bedeli ile sözleşme imzalanmalıdır.” ifadeleri kullanıldı.
“NE KADAR ZAM YAPARSANIZ YAPIN KIB-TEK’İ BU KRİZDEN ÇIKARAMAZSINIZ”
Açıklamada şu ifadelere de yer verildi:
“Yap-işlet-devret prensipli enerji üretim tesisi kurulmak isteniyorsa; bu sistem fosil yakıt ile çalışan bir üretim tesisi olmamalı, çevre dostu, sürdürülebilir, dışa bağımlı olmayan ekonomik üretim kabiliyeti olan sistemler olmalıdır. Bu mümkündür. Bu maksatla yapacağınız sözleşmenin teknik hususlarında odamız size mesleki teknik desteğe hazırdır.
Kıb-Tek krizi çözümü için ne kadar zam yaparsanız yapınız Kıb-Tek’i bu krizden çıkaramazsınız ve KKTC halkı için doğru bir iş yapmamış olursunuz. Önce lojistik faaliyetlerin kamudan gizli, Bakanlar Kurulu kararları ile yapılmalarına engel olunmalıdır. KKTC halkı menfaatine uygun, ihtiyaç kadar üretim ve depolama ve peak zamanlarda ihtiyaç duyulan enerjiye ulaşabilme için gerekli teknik tedbirler alınmalıdır. Sürdürülebilir enerji için; ihtiyacın tespiti, üretimi, depolana bilirliği ve peak zamanlarda hizmete sunulabilirliği olmazsa olmazdır.”
TAK/BRT